براساس چارچوب اعتقادي، خداوند ما را موظف به عمران و آباداني كشور كرده است. هر حركتي كه در جهت عمران و آباداني انجام شود، امر ممدوحي است. در روايات تحت عنوان «قواماً للمسلمين» از چنين مواردي ياد مي‌شود. لذا تمام فعاليت‌هاي اقتصادي كه باعث استحكام و برپايي و قوام جامعه شود، در اين چارچوب مي‌گنجد.
اين مرحله داراي ساختار بسيار گسترده‌اي است كه كل حركت اقتصادي را نشان مي‌دهد و آقاي دكتر يسري (از كشور مصر) به خوبي اين موارد را تبيين كرده است. دكتر يسري كل فعاليت‌هاي اقتصادي را بيان كرده و عنوان مي‌كند كه اين فعاليت‌ها، در اطار (چارچوب) موازين و ارزش‌هاي اسلامي رخ مي‌دهد. از ابتداي كار كه فعاليت اقتصادي شروع مي‌شود، تا تصميم‌گيري‌ها، سرمايه‌گذاري‌ها، توزيع درآمدها و ... همگي در چارچوب موازين اسلامي طراحي شده است. اين موارد، مثال‌هايي از آن چارچوب هستند. ظاهر چارچوب، مشابه فعاليت‌هاي اقتصادي عرفي است ولي باطن چارچوب، يك سلسله موازين ارزشي است كه بر رفتارها حاكم است. بر اين مبنا مي‌توان نقش فرد را در يك جامعه، در يك سازمان و در يك خانواده تعريف كرد و حتي سازمان‌ها را نيز مي‌توان در چنين چارچوبي در نظر داشت.
بعد از اين موارد، به حوزه جهادي مي‌رسيم. آقاي دكتر يسري كتابي دارد كه در آن مراحل اصلاحات را بيان كرده است. او به سه مرحله اشاره مي‌كند. در يك مرحله جايگاه و نقش «فردي» را مطرح مي‌كند كه در يك نظام طاغوتي در حال انجام كار است. چنين فردي چه وظايفي دارد. بعد كه انقلاب رخ مي‌دهد و همين فرد در يك بانك اسلامي مشغول به كار مي‌شود، چه وظايفي دارد. مشخص است وظايف دوره قبل از انقلاب با وظايف دوره بعد از انقلاب، تفاوت زيادي خواهد داشت. در مرحله تثبيت، باز شرايط و احكام فرق خواهد داشت.
دكتر يسري مراحل اصلاحات را بيان كرده و فلش‌هايي را براي نشان دادن حركت‌هاي اسلامي ترسيم مي‌كند. وقتي نيروهاي اسلامي وظائف و تكاليف خود را در جهت اسلامي‌سازي انجام مي‌دهند، نيروهاي اهريمني هم به مقابله مي‌خيزند تا جلوي حركت‌هاي اسلامي را بگيرند. آقاي دكتر يسري از قرآن كمك گرفته و اين بحث‌ها را تبيين كرده است. در اين جريان وقتي در مقام كار اصلاحي بر مي‌آييم، صدها مانع پيش مي‌آيد. گاهي نظام اداري خودش مانع است. مثلاً آقاي احمدي‌نژاد، سازمان برنامه و بودجه را مانع مي‌دانست و به حذف اين سازمان اقدام كرد. در اينجا هم جهاد، يك حركت مانع‌شكنانه است. در ايران مقاومت‌هاي جدي و در لايه‌هاي مختلف در قالب نظام اداري مدرن براي يك حركت صحيح و درست وجود دارد.
در اقتصاد كشور ظرفيت‌هاي بسيار بالايي وجود دارد، امكانات مختلف و منابع سرشار كشور موقعيت‌هاي تجاري و ژئوپليتكي، سرمايه‌ها، نيروهاي جوان و ... برخي از اين ظرفيت‌ها هستند كه بايستي نظامي كارآمد وجود داشته باشد تا به نتايج روشني برسيم. در مقابل اين حركت ارزشي، نيروهاي اهريمني به مقابله جدي خواهند پرداخت. با يكسري حركات مي‌توان توسعه اقتصادي را به نتيجه رسانيد ولي نوع چينش‌ها طوري است كه عملاً اجازه چنين حركت‌هايي را نمي‌دهد. در اكثر موارد نياز است جايي را داشته باشيم كه اكثر قوا در آن مركز حضور داشته و تصميمات ضربتي اتخاذ كنند؛ جايي شبيه به شوراي عالي امنيت ملي. به يك فراقوه نياز است كه تصميمات مربوطه را مرحله به مرحله اخذ كنند. ما به يكسري سياست‌هاي ضربتي نياز داريم كه در چنين جايي تنظيم و تصويب شود.
الزامات، روش‌هاي مورد نياز، طراحي سازمان‌هاي مورد نياز، ايجاد يا اصلاح نظام‌هاي نظارتي و ...، چينش‌هاي جديدي را نياز دارد و نظام اداري خاص خودش را طلب مي‌كند. در خيلي از موارد به نرم‌افزارهايي نياز داريم كه بايستي طراحي شوند، چرا كه بسياري از نرم‌افزارهاي موجود قابل اعتماد نيستند. اين تغييرات نيازمند يك عزم ملي جدي و همه جانبه است. با يك فرد، يك مدير عامل و يك وزير، چنين كارهايي عملياتي نمي‌شود. حركتي مانند برخي از عمليات‌هاي زمان جنگ نياز است. عملياتي طراحي مي‌شود كه در شرايط عادي و با علوم نظامي معمول، قابل طراحي و اجرا نبوده ولي با كارايي ويژه و ابتكاري و ميان‌بر قابل اجرا خواهد بود. در شرايط فعلي اقتصاد كشور، به يك حركت هوشمندانه، مدبرانه و برنامه عملياتي مشخص نياز داريم كه در جهت موفق‌سازي الگو مي‌تواند مؤثر باشد.
ما به يك نگاه بين‌المللي هم در اين زمينه نياز داريم. تحليل‌هايي كه در بحران‌هاي مالي اخير دنيا شده، نشان مي‌دهد كه برخي از اقتصادهاي مطرح و بزرگ در دنيا، ديگر قدرت بازگشت به وضع سابق خود را ندارند. بسياري از ابر قدرت‌ها ديگر به وضعيت قبلي خود باز نخواهند گشت. گروهي از متفكران آلماني، سفري به ايران كرده و در ديدارهايي كه داشتند، اصل حرفشان اين بود كه ما فهميديم اين مدلي كه آدام اسميت و ديگران گفته‌اند، ديگر جواب نمي‌دهد. احساس مي‌كنيم در اقتصاد اسلامي جواب‌هايي براي اين بحث‌ها هست و به دنبال نظريه‌هاي جديد هستيم. بنابراين مي‌توان يك حركت جهاني‌سازي اسلامي را طراحي كرد و هوشمندانه و با قدرت، آن‌ها را دنبال كرد. اين موارد براي گام‌هاي جديد كشور نياز است.
آقاي دكتر محسن رضايي بحثي را مطرح كرده بود كه الزامات پيشرفت كشور را به حركت موشك‌ها تشبيه كرده بود. يك حركت پرتابي و يك حركت پروازي. حركت پرتابي حركتي بود كه در ابتداي انقلاب انجام داديم و يك جريان انقلابي رخ داد و ما خودمان را به اين آسمان رسانيديم و گفتيم كه ما هم هستيم، ولي امروز يك حركت پروازي نياز داريم كه با يك حركت ثابت و با جهت مشخص بتوانيم كار ها را پيش ببريم و كارآمدي الگوي اسلامي را نشان دهيم. در عين حال اين حركت جهادي به سربازان و نيروهايي نياز دارد كه ايمان داشته باشند. اين ايمان هم از نوعي جهان‌بيني حاصل مي‌شود. ايمان بايد طوري باشد كه بر روي رفتار، تأثيرگذار باشد. در عين حال برخي ساختارهاي اجرايي هم بايد تغيير يابند.
برگرفته از میزگرد فصلنامه راهبرد توسعه، شماره 25، بهار 1390
